W przeszłości kwestia standardów osi była zdecydowanie prostsza. Wszystkie koła posiadały powierzchnię przeznaczoną do montażu hamulca szczękowego, a bębenki szosowe można było podzielić na dwa główne typy: Shimano i Campagnolo. Montaż odbywał się za pomocą zacisków znanych również jako szybkozamykacze lub QR (od angielskiego „Quick Release”).
Przednie koła pasowały do widelców o rozstawie montażowym piasty wynoszącym 100 mm. Z kolei tylne koła szosowe miały rozstaw 130 mm (wcześniej 125 mm), a tylne koła w rowerach MTB i przełajowych – 135 mm. I na tym koniec skomplikowanych standardów.
SZTYWNE OSIE W PIASTACH ROWEROWYCH
Zaciski QR, oparte zazwyczaj na mechanizmie mimośrodowym, z czasem ulegały zużyciu. W pogoni za redukcją masy, zawodnicy sięgali po bardzo lekkie zaciski, np. tytanowe, co często prowadziło do luzowania się kół w hakach. Zastosowanie sztywnych osi wyeliminowało ten problem i znacząco zwiększyło sztywność całego układu. We współczesnych rowerach dominują właśnie sztywne osie.
W większości rowerów szosowych, gravelowych i przełajowych:
• 12×100 z przodu
• 12×142 z tyłu
W większości rowerów MTB:
• 15×110 (Boost) z przodu
• 12×148 (Boost) z tyłu
Mniej popularnym rozwiązaniem w rowerach z hamulcami tarczowymi są wspomniane wcześniej zaciski QR (quick release):
• 5×100 (inaczej 9×100) z przodu
• 5×135 (inaczej 9×135) z tyłu
TYLNA PIASTA 141×9 (141 BOOST)
Niektórzy producenci stosują w przednim kole rozmiary 5×100, 15×100 lub 15×110, a z tyłu rzadziej spotykany rozstaw 141×9, nazywany również 141 Boost. W tym przypadku korpus tylnej piasty jest taki sam jak we współczesnych piastach MTB Boost, z tą różnicą, że koło mocuje się do ramy za pomocą zacisku QR.
PIASTY ROAD BOOST 12×110 / 12×148
Standard Boost w rowerach górskich wyparł sztywne osie o rozstawie 100 mm z przodu i 142 mm z tyłu. W rowerach gravelowych i niektórych szosowych (szczególnie z napędem elektrycznym) również spotyka się piasty z szerzej rozstawionymi kołnierzami. Pokreślamy jednak, że nie oznacza to automatycznej kompatybilności piast MTB Boost z rowerami gravelowymi, które stosują standard Road Boost.
Istnieją jednak pewne modele piast MTB, które można przekonwertować i dostosować do standardu szosowego lub gravelowego Boost.
JAK ZMIERZYĆ OSIE W ROWERZE?
Standard osi można sprawdzić w specyfikacji roweru, jednak należy pamiętać, że w różnych rocznikach tego samego modelu może on ulegać zmianie. Producenci rowerów bywają oszczędni w informacjach, a parametry starszych modeli mogą być trudno dostępne w internecie. W takiej sytuacji, oprócz zwrócenia się do serwisu rowerowego z prośbą o zweryfikowanie standardu osi, pozostaje nam samodzielna weryfikacja „na oko”.
Nazwa każdego standardu składa się z dwóch wartości oddzielonych znakiem „x”. Niższa wartość określa średnicę wewnętrzną osi piasty, czyli otwór, przez który przechodzi oś wkręcana w widelec lub ramę. Wyższa wartość to rozstaw punktów montażowych piasty, czyli odległość między miejscami, w których piasta styka się z ramą lub widelcem.
STANDARDY BĘBENKÓW W KOŁACH ROWEROWYCH
Standard bębenka określa kompatybilność z kasetą. Poszczególne modele można montować na poniższe, najczęściej spotykane standardy bębenków:
• Shimano HG (kasety 9/10s szosowe i 11s MTB)
• Shimano HG-EV (kasety 11/12s szosowe lub 9/10s oraz 11s MTB z podkładką)
• Shimano MicroSpline (kasety 12s z grup MTB)
• Sram XD (kasety 12s MTB)
• Sram XDR (kasety 12s szosowe lub 12s z podkładką)
• Campagnolo (kasety 9/10/11/12s)
• Campagnolo N3W (kaseta 13s)
KOMPATYBILNOŚĆ KASET Z BĘBENKAMI W KOŁACH ROWEROWYCH
• Kaseta Shimano 11s szosowa kompatybilna jest z bębenkiem Shimano 11s (HG-EV).
• Kaseta Shimano 12s szosowa kompatybilna jest z bębenkiem Shimano 11s (HG-EV).
• Kaseta Sram 12s szosowa kompatybilna jest z bębenkiem Sram XDR.
• Kaseta Shimano 11s MTB kompatybilna jest z bębenkiem Shimano HG (oraz HG-EV + podkładka).
• Kaseta Shimano 12s MTB kompatybilna jest z bębenkiem Shimano Micro Spline.
• Kaseta Sram 12s MTB kompatybilna jest z bębenkiem Sram XD (oraz XDR + podkładka).
• Kasety Campagnolo 9/10/11/12s szosowe kompatybilne są z bębenkiem Campagnolo.
• Kaseta Campagnolo 13s gravelowa kompatybilna jest z bębenkiem Campagnolo N3W.
• Kasety kompatybilne ze standardem Shimano 11s HG można montować na bębenek w standardzie Shimano 11s HG-EV po zamontowaniu pierścienia redukcyjnego 1,85 mm.
• Kasety kompatybilne ze standardem Sram XD można montować na bębenek w standardzie Sram XDR po zamontowaniu pierścienia redukcyjnego 1,85 mm.
Istnieją pewne wyjątki:
• Kasety 12s Sram NX/SX Eagle oraz SunRace kompatybilne są z bębenkiem Shimano 11s w standardzie górskim (HG)
• Dostępne są też kasety 11s z najmniejszą zębatką 10t, które kompatybilne są z bębenkiem Sram XD.
W piastach Dandy Horse TCN, RTC oraz DT Swiss, na których budujemy koła szosowe i gravelowe, znajdują się bębenki w standardzie Shimano HG-EV.
MONTAŻ TARCZ HAMULCOWYCH: CENTERLOCK CZY IS (SZEŚĆ ŚRUB)
Istnieją dwa główne sposoby mocowania tarcz hamulcowych do piasty: Centerlock (CL) i International Standard (IS), powszechnie określany jako sześć śrub.
Centerlock jest dominującym standardem w rowerach szosowych i gravelowych, zyskując również na popularności w MTB XC. Wyróżnia się łatwiejszym montażem i demontażem tarcz, a także większą sztywnością i lepszym odprowadzaniem ciepła. Do montażu tarcz centerlock używa się nakrętek, które występują w dwóch standardach: pod klucz do kasety lub klucz do suportu, z oferowanymi przez nas piastami kompatybilne są oba standardy. Wyjątkiem są na przykład koła Fulcrum, które mają inne nakrętki kompatybilne tylko z piastami tego producenta.
Montaż IS częściej spotykamy w cięższych odmianach MTB oraz w budżetowych rowerach szosowych i gravelowych, szczególnie gdy producent stosuje ten sam model piasty w różnych modelach rowerów w swojej ofercie. Jest to rozwiązanie tańsze w produkcji, ale mniej wygodne w montażu i demontażu.
Zmiana standardu montażu:
W przypadku zmiany koła z mocowaniem Centerlock na IS można zastosować adaptery, umożliwiające wykorzystanie dotychczas używanych tarcz IS. Należy jednak rozważyć, czy zamiast zakupu adapterów, lepiej nie przeznaczyć tych środków na nowe tarcze pod standard Centerlock (koszt adapterów DT Swiss z CL na IS to ok. 100 PLN na jedno koło).
Zmiana na komplet kół z innym standardem montażu tarcz nie wpływa na kompatybilność z zaciskami hamulcowymi na rowerze, jednak może wymagać regulacji zacisków.
